دستورالعمل دفع زائدات شیمیایی خطرناک مایع (مطالعه موردی برکه‌های تبخیری)

چکیده

دفع مواد زائد خطرناک مایع یکی از مباحث جدی و عمدة دانش و تکنولوژی محیط زیست می‌باشد. و این دفع می‌بایست بر شالودة قوانین و راهکارهای مهندسی و استانداردهای دقیق و روشن مبتنی باشد. از این رو قبل از دفع این مواد بررسی رو شمای مختلف دفع با توجه به شرایط محلی و موقعیتهای مکانی و اقلیمی و شرایط اقتصادی برای انتخاب یک روش مناسب و بهینه جهت دفع حائز اهمیت می‌باشد.

در این تحقیق پس از شناسایی و طبقه‌بندی پسابهای خطرناک مایع اثراث زیست محیطی آنها و همچنین قوانین و استانداردهای بین‌المللی به طور اجمالی بررسی شد. و پس روشهای مختلف دفع پسابهای خطرناک مایع تشریح گر دید و از میان روشهای مختلف دفع این موارد، لاگونهای تبخیری به عنوان یکی از راهکارهای مهندسی و فنی دفع این مواد با توجه به شرایط آب و هوایی و اقتصادی ایران مورد بررسی‌های فنی و اقتصادی قرار گرفت و در آخر سیستم تبخیری فوق با توجه به آمار بارش و تبخیر شهر اصفهان و فاضلاب فرض شدة ورودی 14300 متر مکعب در سال، طی دورة 10 ساله طراحی و مدل‌سازی کامپیوتری گشت و نتایج بدست آمده از مدل کامپیوتری حوضچة تبخیری با ابعاد 60×120 متر و عمق 5/2 متر با شیب 2 به 1 بود که لاگون طرح شده پس از چک شدن حداکثر عمق فاضلاب در طول بهره‌برداری 10 ساله برابر 81/1 متر بود که این رقم بیانگر  طراحی مناسب و بهینه حوضچه با توجه به شرائط جوی و داده‌های مفرض می‌باشد و در آخر سه سیستم لایه‌بندی جهت نفوذ ناپذیر ساختن حوضچه‌ها معرفی گردید که با توجه به برآورد هزینه و نوع زائدات خطرناک دفع شده در حوضها بهترین گرینه جهت دفع سپابهای بسیار خطرناک صنایع سیستم لایه بیندی ژئوسنتتیکی همراه با بتن مسلح پیشنهاد گشت که هزینه نصب و تهیة و آزمایشان هر متر مربع آن با توجه به فهرست‌های انبیه سازمان مدیریت و برنامه‌ریز کشور در سال 1383 و مذاکرات با شرکتهای سازند، 142950 ریال برآورد شد. 

مقدمه

تولید پسماند، پیامد ناگزیر و وجه مشترک تمامی فرآیندهای تولید، توزیع و مصرف مداد و انرژی در جوامع کنونی است. بخشی از این پسماندها به دلیل آثار و عوارض حاد و یا مزمنی که بر سلامت انسان و کیفیت محیط زیست بر جای می نهند، تحت عنوان پسماندهای زیانبار، پسماندهلای خطرناک یا پسماندهای ویژه تعریف و دسته‌بندی شده‌اند. بزرگترین بخش از اینگونه پسماندها از تولید و مصرف میلیونها ماده شیمیایی سرچشمه می‌گیرند که در قرن حاضر به جوامع و طبیعت معرفی شده‌اند و مکانیزم دفاعی طبیعی برای مقابله با آنها وجود ندارد.

در سال 1983 حداقل  365 میلیون تن پسماند خطرناک در کشور امریکا تولید شده‌است. که معادل با 3/4 کیلوگرم به ازاء هر نفر در روز می‌باشد.

[salcedo, R.N, 1989]

تا پنجاه شاه پیش از این، توجهی به مسأله پساندهای خطرناک نمی‌شد. وقوع برخی  حوادث در کشورهای صنعتی سبب شد که افکار عمومی نسبت به این مساله حساسیت نشان دهد و این حساسیت موجب وضع قوانین و مقرارت پیچیده و معضل برای مدیریت جامعه فرآیندهای تولید، نگهداری، حمل و دفع این مواد شده است.

از جمله این حوادث می‌توان به واقعه لاو کانال در امریکا و سوسو در ایتالیا اشاره کرد که هر دو منجر به آلودگی شدید محیط و مرگ انسانها شدند.

حل و فصل مشکلات ناشی از تولید پسماندهای خطرناک بسیار پرهزینه است. میزان هزینه‌هایی که در عرصه مدیریت پسماندهای خطرناک در کشورهای توسعه‌یافته به مصرف می‌رسید بین 1 تا 10 دلار به ازاء هر نفر در سال متغییر می‌باشد.

[ Yakwitz, Harvy, 1988]

در کشورهای در حال توسعه، مصرف بی‌رویه مواد شیمیایی از قبیل سموم کشاورزی سوختها و مواد نفتی، کودها و داروها و سایر مواد (که گاه با سوبسیدهای دولتی عرضه می‌شوند)، فقدان مقرارت و آگاهی و حساسیت عمومی و فقدان دانش و تخصص در نهادهای دولتی موجب پدید آمدن ناهنجاریهای فراوان در مدیریت پسماندهای خطرناک شده است. ریخت و پاش مواد شیمیایی خطرناک و دفع نامناسب این مواد همراه با زباله‌های شهری و فاضلابها در کشور ما امری است کاملاً مشهود، روزمره و فراگیر. در عین حال، بخشی قابل توجهی از مشکلات مربوط به پسماندهای شیمیایی از کشورهای پیشرفته به کشورهای در حال توسعه منتقل می‌شود به عنوان مثال علیرغم منع شدید مصرف بی‌فنیلهای پلی کلره در کشورهای پیشرفته، هنوز هم این مواد به کشور ما وارد می شود و در صنعت تولید و انتقال نیروی برق به مصرف می‌رسد. از این رو راهکار و روش دفع این پسماندها به دلیل خطرناک بودنشان حائز اهمیت می‌باشد لذا هر کدام از راهکارهای دفع پسماندهای خطرناک می‌بایست تمام مراحل دفع این مواد را در برگیرد و در این میان دفع به روش لاگونهای تبخیری به عنوان یکی از روشهای دفع در مناطق گرمسیر؛ به دلیل توجیه اقتصادی و سهولت عملیات ساخت و سادگی دفع از اهمیت ویژه برخوردار است. از این رو در این تحقیق پس از مرور اجمالی بر روشهای مختلف دفع مواد زائد خطرناک، روش لاگونهای تبخیری به عنوان یکی از روشهای دفع پسابهای خطرناک با توجه به شرایط اقلیمی، جغرافیایی و اقتصادی ایران مورد بررسی فنی و اقتصادی قرار گرفته شده است.