مراحل تشکیل باران سالهای طولانی به عنوان یک راز بزرگ باقی مانده بود تا اینکه در دهههای اخیر با کمک وسایل پیشرفته مانند هواپیما، ماهواره و کامپیوتر به مطالعه بادها، جهت آنها و اندازهگیری رطوبت، تغییرات آن رطوبت، تعیین سطح فشار اتمسفر و ... پرداخته و به جزئیات شکلگیری ابرها و ساختمان و نحوه عمل آنها پی بردهاند. مراحل تشکیل باران شامل 3 مرحله است: ابتدا مواد خام باران توسط باد در هوا بالا میروند. بعد ابرها تشکیل میشود و سرانجام قطرات باران فرو میریزند.
دو نوع ابر وجود دارد که باران را نتیجه میدهند و بر اساس شکلشان، به دو دسته تقسیم میشوند: استراتوس[1] (نوع لایهای) و کومولوس (نوع تودهای). ابرهای لایهای بارانزا خود به دو دسته استراتوس و نیمبواستراتوس (نیمبو به معنی باران است) تقسیم میشوند. نوع دوم ابرهای بارانزا نوع تودهای است که خود به کومولوس، کمولونیمبوس (اگر ارتفاع ابرهای کومولوس خیلی زیاد شود به ابرهای کومولونیمبوس که معمولاً همراه رعد و برق هستند تبدیل میشوند) و استراتوکومولوس تقسیم میشود. این ابرها با شکل پف کرده (باد کرده) و انباشته شده روی یکدیگر مشخص میشوند. کومولوس و کمولونیمبوس ابرهای تودهای حقیقی هستند و استراتوکومولوس شکلی از کومولوسهای تغییر شکل یافته و گسترش یافته است