عنوان: مدیریت کاهش خطرپذیری بلایا در بازسازی بافتهای فرسوده شهری: مطالعه موردی منطقه مجد شهر مشهد

عنوان:

مدیریت کاهش خطرپذیری بلایا در بازسازی بافتهای فرسوده شهری: مطالعه موردی منطقه مجد شهر مشهد

چکیده:

بافت های فرسوده بخشی از پیکره و بدنه شهرها هستند که دارای ارزش های کالبدی، تاریخی، اقتصادی و فرهنگی بوده و با توان و قابلیت­های بالقوه­ی خود، به عنوان سرمایه های ملی به شمار می آیند اما عدم نوسازی و بهسازی این بافت­ ها که عمدتا با مصالح نامرغوب و قدیمی و بدون رعایت اصول فنی ساخت و ساز به ویژه در زمینه مقابله با سوانح و بلایای طبیعی ساخته شده اند، آسیب پذیری این بافت ها را در مقابله با سوانح طبیعی در شرایط نامطلوب قرار داده است.

تحقیق حاظر با هدف بررسی میزان تحقق اصول و معیارهای بین المللی کاهش خطرپذیری بلایای طبیعی در اجرای یکی از مهمترین پروژه های نوسازی بافت فرسوده در منطقه مجد شهر مشهد انجام گرفت. این تحقیق از نوع کاربردی بوده که با استفاده از روش توصیفی-تحلیلی و بهره گیری از منابع کتابخانه­ای، مطالعات میدانی و ابزار پرسشنامه به شناسایی خصوصیات فرهنگی، اجتماعی، کالبدی و عملکردی بافت فرسوده محدوده مورد مطالعه و همچنین ارتباط بین فعالیتهای انجام شده با اصول کاهش خطرپذیری پرداخته است. همچنین در ادامه جهت تجزیه و تحلیل داده ها و بررسی فرضیات تحقیق، از آزمون های آماری و تحلیل همبستگی اسپیرمن استفاده شده است.

 در مجموع، نتایج تحقیق تقویت کنندة این گزارة تئوریک است که تاب­آور سازی و بکارگیری اصول کاهش خطرپذیری با تمایل شهروندان به مشارکت در بازسازی بافت فرسوده رابطه مستقیم دارد. همچنین بین میزان معضلات اجتماعی و کالبدی محله با تمایل شهروندان به نوسازی بافت فرسوده رابطه مستقیمی وجود داشته است. در نهایت  بر مبنای ابزار خودسنجی دولتهای محلی برای تاب آور سازی که یک ابزار استاندارد بین المللی برای سنجش میزان تامین معیارهای کاهش خطر پذیری بلایای طبیعی می باشد، شرح سطح پیشرفت" تعهد و ظرفیت های نهادینه برای موفقیت در کاهش خطر پذیری بلایا وجود دارد اما فرایند جامع یا اساسی نیست" به پروژه مورد مطالعه در تحقیق حاضر نسبت داده شد.

واژگان کلیدی: ابزار خودسنجی دولت محلی، آسیب پذیری، بافت فرسوده شهری، تاب آوری، کاهش خطرپذیری بلایا، شهر مشهد.

فهرست مطالب

عنوان

صفحه

فصل اول: کلیات تحقیق

1-1- مقدمه

4

1-2- طرح مسئله

6

1-3- سوالات تحقیق

7

1-4- سابقه و ضرورت انجام تحقیق

مجموعه مقالات بافت فرسوده شهری

گسترش فضایی بی رویه و بدون برنامه شهرهای بزرگ و متوسط کشور در چند دهه گذشته، باعث شکل گیری بافت های جدید شهری در مجاورت شهرها و جابجایی ساکنان و کاربریهای شهری به نواحی جدید گردیده است . در نتیجه این جابجایی، به تدریج بافت های قدیمی شهرها کارکرد و حیات اجتماعی - اقتصادی خود را از دست داده اند و این بافت ها با از دست دادن حیات شهری خود، به سمت رکود و فرسودگی گرایش پیدا کرد ه اند.بافت فرسوده شهری یکی از موارد مطرح در کلیه شهرهای کشور است که هر کدام متناسب با شرایط انسانی و طبیعی خود نیازمند مداخله و اصلاح است، از آنجایی که بافت فرسوده در اکثر شهرها هسته اولیه شکل گیری شهر را شامل می شود این امر موجب اختلال در شکل گیری ارتباط و وحدت فضایی بین بخش مرکزی، بخش میانی و بخش پیرامونی می گردد.

بررسی رابطه سرمایه اجتماعی و احیاء بافت فرسوده در شهر کرمانشاه

---

اصول نوسازی شهری (رویکردی نو به بافت های فرسوده)

معرفی کتاب : اصول نوسازی شهریاگر رویکرد حاکم بر بسیاری از نوشته‌های مرمت شهری و نوسازی، تجربه کشورهای خارجی و نگاه تئوریک به مسئله بوده و نویسندگان آن دستی از دور بر آتش داشته‌اند و هرگز «نوسازی» را تجربه نکرده اند، این کتاب روایت ساده و صمیمی «تجربه ای» است که صورت گرفت.رویکردی نو به بافت‌های فرسوده

1. زمانی که شاه عباس، بندرعباس را تأسیس کرد تا راه دریایی منتهی به ایران را تغییر دهد، گنجعلی خان، حاکم موفق هرات را به کرمان آورد تا این شهر را، که در مسیر راه جدید قرار می گرفت، آباد کند. 
مرکز شهر کرمان در عصر صفوی، ناحیه ای متروک و فرسوده بود که ساکنان آن در محله دولتخانه و سایر محلات جدید شهر، که در حاشیه شهر قدیم بنا شده بود، اقامت داشتند؛ در نتیجه حیات و رونق از مرکز شهر رخت بربسته بود. در تاریخ کرمان آمده است که مرکز شهر در زمان آغاز حکومت گنجعلی خان محل دزدان بود و کسی جرأت نداشت تا در هنگام تاریکی از آنجا عبور کند. 
آبادانی شهر کرمان که فعالیتی در راستای راهبرد جدید کشور بود، از نوسازی مرکز تاریخی آن و بافت‌های فرسوده شهری آغاز شد. گنجعلی‌خان، نقش دولت محلی را تحریک توسعه و ایجاد زیرساخت‌های اقتصادی و اجتماعی تعریف کرد. در این راستا مجموعه ای اقتصادی- اجتماعی در مرکز شهر و در تقاطع دو راسته تاریخی که به دروازه ها ختم می شد، بنا کرد. مکان یابی مجموعه گنجعلی خان در هسته تاریخی شهر، تقویت سازمان فضایی (سیستم) و نوسازی بخش اصلی ساختار (استراکچر) شهر را به همراه داشت. پس از احداث مجموعه گنجعلی خان، بازرگانان به ساخت کاروانسرا و بازارهای متصل به آن پرداختند و مردم نیز در مجاورت آنها، خانه های خود را برپا کردند. 
تعریف درست برای نقش اجتماعی مجموعه، انتخاب کاربری های مناسب برای ایجاد تحرک در اقتصاد شهر و مکان یابی حکیمانه مجموعه در ارتباط با ارزش های پایدار سازمان فضایی شهر کرمان از عوامل اصلی موفقیت این اقدام شاه عباس در نوسازی شهر کرمان بوده است. این درایت هرگز از حاکمان پیشین کرمان دیده نشده بود. اینان توسعه شهر را به زمین‌های خالی و بلاصاحب اطراف شهر هدایت کرده بودند.
2. بیش از 40 سال از تأسیس سازمان نوسازی شهر تهران می گذرد. منحنی رشد بافت‌های فرسوده شهر در همۀ سال‌های فعالیت سازمان نوسازی صعودی بوده است. امروزه، بیش از نیمی از ساکنان تهران در ساختمان‌های فرسوده و غیر ایمن در برابر زلزله زندگی می کنند. تخمین کارشناسان، البته بیش از این است. چرا چنین شده است؟ 
3. نوسازی امر پیچیده ای است که مدیران شهری از آن تلقی عمرانی دارند. تصور ساده اندیشانه دستگاه‌های دولتی و محلی متولی نوسازی، ساخت‌و‌ساز جدید به جای خانه های فرسوده است. چگونه می توان برای چهارمیلیون نفر در تهران خانه نو ساخت؟ سرعت فرسودگی در ایران بیشتر از سرعت ساخت است. لذا با روند موجود هرگز نمی توان منحنی فرسودگی را از صعود بازداشت. چاره چیست؟
4. در سال‌های 1384 تا 1387 مدیریتی بر سازمان نوسازی شهر تهران حاکم شد که با رویکرد علمی به مسئله نوسازی، تلاش ارزشمندی را آغاز کرد. اگر چه آن جریان در نیمه راه از حرکت باز ماند، اما در عمر کوتاه خود توانست نگاه علمی به نوسازی در ایران را پی ریزی کند. شناخت علمی و بومی از مسئله، به کارگرفتن عموم مهندسان مشاور و کارشناسان در روند برنامه ریزی و اجرا، مستند سازی دستاوردها و انتشار آنها، تبیین مسئله برای گروه‌های ذی نفع و ذی نفوذ به منظور فرهنگ سازی و تأمین شرایط مقتضی نوسازی از جمله سیاست‌های این دوره بود. 
5. آقای دکتر «علیرضا عندلیب» مدیر عامل وقت سازمان نوسازی با دقت کم‌نظیری اغلب برنامه ها و اقدامات دوره مذکور را ثبت کرده و در کتاب خود تحت عنوان «اصول نوسازی شهری» منتشر ساخته است. در این کتاب رویکردهای نوین و مواجهه آنها با شرایط بومی، اصلاحات صورت گرفته در برنامه ها و نتایج به دست آمده آنها به دقت ثبت شده است. هرجا که اثری از همکاران ایشان نقل شده، از ذکر منبع کوتاهی نشده است. کتاب اصول نوسازی شهری، روایتی صادقانه و منضبط از فعالیت گروه بزرگی از علاقمندان به محرومان ساکن در بافت‌های فرسوده در این دوره است.
6. در برنامه سوم توسعه آمده بود دولت موظف است ظرف ده سال، کلیه بافت‌های فرسوده شهری را نوسازی کند. چنین تکلیف محالی ناشی از ابهام برنامه‌نویسان کشور بود. امروزه به جرأت می توان گفت چنین خطایی تکرار نخواهد شد. به همین سیاق سمینارها و کارگاه‌های بی شماری نیز پی در پی در گوشه و کنار شهرهای ایران بر پا می شود، تا نوسازی را بررسی کنند. بی‌تردید ارتقای سطح موضوع نوسازی از «مسئله عمرانی» به «مقوله اجتماعی و استراتژیک» وامدار تلاش‌هایی است که گزارش آن درکتاب «اصول نوسازی شهری» آمده است. 
ارزش بزرگ کتاب «اصول نوسازی شهری» آن است که حاصل تلاقی علم و عمل است. اگر رویکرد حاکم بر بسیاری از نوشته‌های مرمت شهری و نوسازی، تجربه کشورهای خارج و نگاه تئوریک به مسئله بوده و نویسندگان آن دستی از دور بر آتش داشته‌اند و هرگز «نوسازی» را تجربه نکرده اند، این کتاب روایت ساده و صمیمی «تجربه ای» است که صورت گرفت؛ بنابراین می تواند منبع تحقیقات جدیدی باشد که پژوهشگران تحصیلات تکمیلی و دستگاه‌های مسئول نوسازی به آن اشتغال دارند.
7. رویکرد تشریح شده در کتاب اصول نوسازی شهری از جنس تجربه موفقی است که گنجعلی خان در کرمان به انجام رساند. دانستن اجزای این تجربه و تلاش برای تکامل آن ضرورت جامعه ماست؛ زیرا سطح بافت‌های فرسوده در شهرهای ما همچنان رو به فزونی است. مأخذ : ص 72 ماهنامه تخصصی منظر ، شماره هشتم ، تیر 1389.