1آناتومی کلیه
کلیه ها اعضای لوبیایی شکلند که دو عدد و به رنگ قرمز مایل به قهوه ای بوده و مسئولیت تولید و دفع ادرار را به عهده دارند.
کلیه حیوانات مختلف دارای اشکال گونانونی می باشد ، مثلاً در گاو به شکل لوبوله[1] و در اسب کلیه سمت راست به شکل قلب[2] می باشد.
کلیه سمت راست کمی جلوتر از کلیه چپ بوده و موقعیت آن در حیوانات مختلف به شرح زیر می باشد()
جدول : موقعیت کلیه ها در حیوانات مختلف نسبت به مهره های سینه و کمری
T=مهره های سینه [3] L= مهره های کمری[4]
موقعیت کلیه ها بطور کلی در گربه نسبت به سگ کمی خلفی تر[5] بوده و همچنین کلیه ها کمی گردتر و از لحاظ رنگ کمی روشن ترند و همچنین دارای وریدهای
ستاره ای[6] بیشتری می باشند .()
کلیه ها دارای دو لبه[7] و دوسطح[8] می باشند :لبه داخلی مقعر بوده و لبه خارجی محدب می باشد
لبه داخلی دارای بخشی بنام ناف[9] می باشد که محل ورود عروق و اعصاب به کلیه ها و همچنین محل خروج ادرار توسط حالب[10] می باشد.هر دو کلیه در بخش خارج صفافی قرار داشته و در زیر عضلات کمری واقع می گردند. کلیه ها در بخش قدامی بطور کامل توسط صفاق پوشیده شده اند ولیکن در بخش خلفی فقط بخش شکمی کلیه ها توسط صفاق پوشیده می گردد و سطح شکمی هر دو کلیه کاملاً توسط صفاق پوشیده شده است.()
کلیه ها از خارج توسط یک کپسول فیبروزی ا حاطه می گردند که در کلیه سالم به راحتی از سطح کلیه جدا شده و فقط در بخش ناف دارای اتصال نسبتاً محکمی می باشد. تمام این عضو بهمراه کپسول خود توسط بافت چربی[11] احاطه گردیده است . اتصال کلیه ها معمولاً محکم نبوده و می توانند در هنگام تنفس و یا پر بودن معده جابجا گردند.()بویژه این حالت در گربه ها بیشتر بوده و لذا ممکن است در این حالت با اجسام خارجی داخل دستگاه گوارش و یا رحم آبستن اشتباه گردند.((
1-1-1موقعیت کلیه نسبت به اعضاء محوطه بطنی :
کلیه سمت راست کمی قدامی تر بوده و انتهای جلویی[12] آن در گودی کلیوی[13] لوب خلفی کبد [14]قرار گرفته است و توسط رباط کبد کلیوی[15] در جای خود محکم می شود.
این عضو در انتهای خلفی[16] با لوب راست لوزالمعده و قولون بالا رو[17] در تماس بوده و در سطح پشتی[18] در ارتباط با عضلات مازویی[19] می باشند.()
کلیه سمت چپ نیز از قسمت جلو در تماس با معده در سطح پشتی در تماس با عضلات زیر کمری[20] ودر سطح شکمی در تماس با لوب چپ لوزالمعده و قولون پایین رو[21] و از سمت خارجی در تماس با طحال می باشد.()
1-1-2ساختمان کلیه
پارانشیم کلیه از دو بخش قشری[22] و مرکزی [23]تشکیل گردیده است .
بخش قشری دارای ظاهر دانه دار [24]و رنگ تیره تر می باشد که علت آن وجود گلومرولها و خونرسانی وسیعتر این ناحیه می باشد .
بخش مرکزی دارای رنگ روشن و همچنین ظاهری مخطط[25] بوده که به علت وجود مجاری جمع کننده ادرار [26]می باشد این مجاری بشکل دسته هایی به یکدیگر متصل گشته و هرمهای کلیوی[27] و مجموعه این هرم ها در مجاورت لگنچه[28] به یکدیگر پیوسته و ایجاد ستیغ کلیوی[29] را می نمایند. ادرار از طریق راس این هرمها که پاپیلا[30] نامیده می شوند وارد لگنچه شده و سپس کلیه را ترک می کند()
در بعضی از حیوانات که هرمها جدا از یکدیگرند لگنچه وجود نداشته و ادرار از طریق پاپیلاها وارد فضایی بنام جام های کوچک [31]می گردد و سپس اینها با یکدیگر متصل گشته و تشکیل جام بزرگ [32]را داده که به حالب متصل بوده و ادرار را توسط حالب از کلیه خارج می کنند.
1-1-3خون رسانی کلیه
هر کلیه توسط دو رگ خون رسانی می شود
1-سرخرگ کلیوی[33] که از آئورت منشعب گشته و خون را به کلیه می رساند.
2-سیاهرگ کلیوی[34] که در پایین سرخرگ قرار داشته و خون را از کلیه خارج می کند و آنرا به سیاهرگ میان خالی خلفی [35]وارد می کند.() سرخرگ کلیوی کلیه راست در اکثریت قریب به اتفاق سگ ها منفرد و دارای طولی برابر است ولیکن سرخرگ کلیوی کلیه چپ از نظر طول متغیر و در 15% سگ ها دورگ می باشد .
سرخرگ کلیوی پس از ورود به کلیه تبدیل به سرخرگ های بین لوبی،[36] سرخرگ قوسی،[37] سرخرگ بین لوبولی و آرتر یول های آوران گلومرولی شده و سپس خون را تحویل سیاهرگها می دهند.
سیاهرگها نیز از سیاهرگهای گلومرولی آغاز و سپس به سیاهرگهای بین لوبولی ، قوسی و بین لوبی تبدیل و از طریق سیاهرگ کلیوی که معمولاً منفرد است. کلیه را ترک می کنند.
1-2بافت شناسی کلیه
هر کلیه توسط کپسولی از بافت هم بندی سخت احاطه شده است که به راحتی از آن جدا می شود کلیه ها از دو قسمت اطرافی[38]و مرکزی [39]تشکیل شده اند
قسمت مرکزی در انسان شامل 10 تا18 عدد هرم مرکزی [40]است که راس آن ها به طرف مرکز کلیه و کالیس ها [41]در لگنچه [42] قرار دارد.
قاعده این هرم ها به طرف قسمت اطرافی کلیه متمایل است . راس هر هرم مرکزی در داخل لگنچه بصورت 10 تا 25 سوراخ باز می شود که بنام ناحیه غربالی[43] نامیده می شود.در قسمت اطرافی و در قاعده هرم های مرکزی را حدود 400 تا 500 ساختمان اشعه وار تشکیل می دهد بنام medullary rays که شامل یک یا چند لوله جمع کننده و قسمت هایی از واحد ترشحی نفرون می باشد . قسمت اطرافی فاصله بین قاعده هرم های مرکزی تا کپسول کلیه را پر می کند.فواصل بین هرم های مرکزی را ستون های کلیوی برتین [44] گویند که شامل بافت های هم بندی و عروق خونی است . ناحیه اطرافی کلیه را ساختمان های کوچک و کروی قرمز رنگ مشخص می کند به نام جسم کلیوی [45]یا کرپوسل کلیوی در بعضی از حیوانات ستون های برتین مشخص نیست و فاصله بین قسمت مرکزی و اطرافی به صورت یک سطح صاف مشخص است.
این حیوانات دارای کلیه ی یک لوبی می باشند مانند اسب ، نشخوار کنندگان کوچک و گربه در صورتی که در انسان و برخی دیگر از حیوانات مانند گاو ، سگ و خوک کلیه شامل چندیدن لوب می باشد.یک هرم مرکزی ، قسمتی از ستون های برتین مربوط به آن و ناحیه اطراف کلیه در قاعده هرم مرکزی یک لوب کلیه را تشکیل می دهد .
1-2-1نفرون[46]
[1]Lobulated
[2] Heart form
[3] Thoracic vertebrae
[4] Lumbar vertebrae
[5] Caudal
[6] Stellate veins
[7] Border
[8] Surface
[9] Hilus
[10]Urether
[11]Pre renal fat
[12]Cranial part
[13]Renal recess
[14]Caudate lobe of liver
[15]Hepato renal liq
8 Caudate part
9 Acending colon
10 Dorsal part